Zespół interdyscyplinarny

Podstawowe informacje

Ustawa z dn. 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz innych ustaw:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000535
Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 6 września 2023 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230001870
Skład Zespołu Interdyscyplinarnego w Mieście Łomża:
http://www.lomza.pl/bip/zalaczniki/prawo/231018233553.pdf
Baza podmiotów i organizacji udzielających pomocy i wsparcia osobom doznającym przemocy domowej, baza zespołów interdyscyplinarnych i miejsc schronienia w woj. podlaskim: https://www.gov.pl/web/uw-podlaski/osoby-doznajace-przemocy-domowej
Baza podmiotów realizujących programy korekcyjno- edukacyjne oraz psychologiczno- terapeutyczne dla osób stosujących przemoc w woj. podlaskim: https://www.gov.pl/web/uw-podlaski/osoby-stosujace-przemoc-domowa

Przemoc domowa

Przemoc domowa – należy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności:

a. narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,

b. naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,

c. powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienie lub krzywdę,

d. ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej,

e. istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Formy przemocy

Przemoc fizyczna – zachowania, które niosą ryzyko nieprzypadkowych uszkodzeń ciała, np. bicie, szarpania, popychanie, policzkowanie, ciągnięcie za włosy, krępowanie ruchów, duszenie, przypalanie, itp.
Przemoc psychiczna – agresja werbalna, która ma wywoływać poczucie zagrożenia i lęk. Są to: groźby, wyzywanie, poniżanie, krytykowanie, oskarżenia, straszenie, wyśmiewanie, manipulowanie poczuciem winy, upokarzanie. Zawsze towarzyszy pozostałym formom krzywdzenia, ale również może występować samodzielnie.
Przemoc seksualna – zachowanie osoby zwiazane ze sferą intymną: gwałt, molestowanie, zmuszanie do aktywności seksualnej bez zgody osoby, zmuszanie do oglądania filmów pornograficzny, robienia zdjęć miejsc intymnych lub aktów seksualnych bez zgody osoby
Przemoc ekonomiczna – okradanie, zabieranie pieniędzy, obciążanie kredytami lub pożyczkami, nie łożenie na utrzymanie rodziny, kontrolowanie wydatków, niszczenie rzeczy osobistych
Zaniedbanie – niezaspokajanie potrzeb fizycznych i emocjonalnych, niezapewnienie opieki, jedzenia itp.

Kryteria przemocy domowej

Intencjonalność – działania osoby stosującej przemoc domową nie są przypadkowe. Osoba stosująca przemoc dąży do uzyskania pełnej kontroli i władzy nad osobą doznającą przemocy, do jej bezwzględnego posłuszeństwa. Jest przekonana, że wie co jest dobre dla pozostałych członków rodziny, a w związku z tym posiada wyłączne prawo podejmować decyzje, ustalać zasady życia w rodzinie.

Dysproporcja siły – jest związana z różnicą sił fizycznych, ale także z przewagę dotyczącą pozycji społecznej, odporności psychicznej, statusu materialnego. Jeden z partnerów czuje się silniejszy, a drugi słabszy. W wyniku kolejnych aktów przemocy różnica sił coraz bardziej się pogłębia, osoba doznająca przemocy staje się coraz bardziej bezradna, a osoba stosująca przemoc coraz bardziej silna i bezkarna.

Naruszanie godności i praw – osoba stosująca przemoc domową narusza godność osoby doznającej przemocy, poniża ją, ośmiesza, pozbawia wszelkich praw (np. do kontaktów z rodziną, godziwych warunków życia, itp.)

Powodowanie cierpienia i szkód – osoby doznające przemocy doznają zarówno szkód fizycznych jak i psychicznych. W wyniku wieloletniej przemocy domowej mogą dojść do przekonania, że zasługują na takie traktowanie.

Czynniki ryzyka przemocy domowej

Normy społeczne i kulturowe

Przemoc domowa jest skutkiem wielowiekowego, społecznego przyzwolenia na krzywdzenie osób najbliższych, w szczególności kobiet i dzieci.
W wielu środowiskach akceptuje się bicie, stosowanie kar cielesnych i panuje przekonanie o dominującej roli mężczyzny w rodzinie. Funkcjonuje przekonanie, że wszystko, co się dzieje w rodzinie należy do sfery prywatności. W środowiskach charakteryzujących się dużą społeczną akceptacją przemocy, osoby doznające przemocy rzadko mogą liczyć na pomoc i wsparcie osób spoza rodziny, z kolei osoby stosujące przemoc nie muszą obawiać się zewnętrznych nacisków na zmianę zachowań wobec najbliższych. Badania pokazują, że przemoc wobec członków rodziny jest społecznie bardziej akceptowana i tolerowana niż stosowanie jej wobec obcych.

Dziedziczenie wzorca przemocy

Przemoc bywa przekazywana z pokolenia na pokolenie. Dzieci wychowujące się w rodzinach, w których krzywdzi się bliskich, przyswajają sobie zachowania dorosłych, których są świadkami lub przemocy tej doznają. Uczą się, że przemoc to najlepszy i najbardziej skuteczny sposób rozwiązywania konfliktów.

Uzależnienie i nadużywanie alkoholu

Według badań większość osób stosujących przemoc domową jest pod wpływem środków odurzających (alkoholu lub narkotyków). Alkohol osłabia kontrolę własnych zachowań, zwiększa prawdopodobieństwo reagowania złością i gniewem na trudności i niepowodzenia życiowe, zaburza ocenę sytuacji i może powodować błędną interpretacje zachowań innych osób. Uzależnienie od alkoholu nie zwalnia z odpowiedzialności za popełnione czyny, mimo że osoby stosujące przemoc często wykorzystują fakt bycia nietrzeźwym jako usprawiedliwienie swojego zachowania. Jednocześnie nie ma związku przyczynowo- skutkowego między przemocą a alkoholem, ale można mówić o współwystępowaniu tych zjawisk.

Środowisko społeczne

Istotnym czynnikiem sprzyjającym występowaniu przemocy domowej jest stres związany z aktualną sytuacją socjalno-ekonomiczną rodziny. Bezrobocie, problemy finansowe, mieszkaniowe czy zdrowotne, a także nawarstwianie się różnych problemów może wywoływać frustrację. To z kolei może sprzyjać pojawieniu się przemocy domowej.

Konsekwencje doznawania przemocy domowej

U osób doznających przemocy domowej obserwuje się szereg konsekwencji przemocy. Są to m.in.:

zaniżone poczucie wartości,
przekonanie o nieważności swoich potrzeb, marzeń, planów ,
poczucie braku wpływu na własne życie, braku siły, mocy wewnętrznej ,
rozwiniętą silną zależność,
przekonanie, że nic nie zmieni mojej sytuacji (bierność) ,
obniżony nastrój, drażliwość,
dolegliwości psychosomatyczne,
brak szacunku dla siebie ,
poczucie winy, obwinianie siebie za akty przemocy ,
zaburzenia snu,
zburzenia lękowe,
zaburzenia depresyjne,
problemy z nadużywaniem alkoholu, leków.

Przemoc wobec dzieci

Przemoc wobec dziecka (krzywdzenie dziecka) – intencjonalne zachowania lub ich brak, które powodują lub mogą powodować szkody dla rozwoju, zdrowia czy dobra dziecka.

Czynniki ryzyka przemocy wobec dziecka

Czynniki związane z rodziną:

przewlekła choroba w rodzinie,
problemy ekonomiczne,
posiadanie dzieci z różnych związków,
nałogi,
zgon jakiegoś dziecka w rodzinie z niewyjaśnionych przyczyn,
kryzys rodzinny.

Czynniki związane z matką:

pierwszy poród przed 18 rokiem życia,
2 lub więcej nieudanych związków przed 25 rokiem życia,
niesatysfakcjonujący związek z mężczyzną
własne doświadczenia związane z przemocą w rodzinie
problemy emocjonalne,
poród bez zawarcia związku z ojcem,
nałogi.

Czynniki związane z dzieckiem:

dziecko z poprzedniego związku,
wada rozwojowa dziecka,
dziecko urodziło się jako wcześniak,
zachowanie dziecka (nadpobudliwość, moczenie nocne, problemy z jedzeniem, trudności ze spaniem, itp. ).

Konsekwencje przemocy domowej u dzieci

Dzieci doświadczają szeregu negatywnych konsekwencji przemocy w rodzinie. Są to m.in.:

obrażenia fizyczne, np. zasinienia, zadrapania, złamania kości, oparzenia, urazy głowy i narządów wewnętrznych, urazy narządów rodnych w przypadku w wykorzystywania seksualnego, itp.
dolegliwości psychosomatyczne, np. bóle brzucha, nudności, zaburzenia snu, zaburzenia łaknienia, „tiki” – mimowolne skurcze mięśni zaburzenia kontroli czynności fizjologicznych (moczenie nocne), wysypki alergiczne
o nieustalonych przyczynach, jąkanie się itp.
zaburzenia emocjonalne i zaburzenia zachowania, np. lęki, fobie, problemy
z nauką, zaburzenia nastroju, nadpobudliwość, zachowania agresywne, autoagresja, izolowanie się, małe umiejętności społeczne, kłopoty
z koncentracją, opóźnienia w rozwoju fizycznym i intelektualnym, itp.

Ponadto dzieci krzywdzone w rodzinie:

uczą się rozwiązywania trudności i konfliktów przy użyciu siły,
często okazują złość,
są nadmiernie pobudzone i niespokojne,
obwiniają innych za swoje problemy,
mają niskie poczucie wartości,
nie wierzą we własne siły,
przeżywają huśtawkę nastroju (raz są zadowolone, a zaraz potem wpadają
w złość i gniew stają się uległe i za wszelką cenę chcą przypodobać się innym),
często szukają akceptacji poza domem i w ten sposób są narażone na uleganie wpływom grup ryzyka czy sięganie po różnego rodzaju środki psychoaktywne.